Het werk voor Stichting Schubertiade vordert heel goed. De montage van de eerste serie opnamen is af, zodat het eerste volume van onze integrale uitgave van de Schubertliederen binnenkort kan verschijnen bij Etcetera Records. Voor het concert op 16 april dat vanwege de coronacrisis niet door kon gaan, hebben we een creatieve oplossing weten te vinden. Onze uitvoering van Die schöne Müllerin is live opgenomen, zodat die via ons YouTube-kanaal gestreamd kon worden. Het is geweldig om te zien hoeveel mensen het concert in hun eigen huiskamer beluisterd hebben (veel meer dan er in de concertzaal gepast zouden hebben!) en te lezen hoe enthousiast ze zijn over onze authentieke uitvoering van de liederen. Aan de oproep tot een vrijwillige concertbijdrage is ook verrassend veel gehoor gegeven. Al met al geen slecht resultaat, gezien de omstandigheden. Intussen merken we dat het werk van de Stichting wint aan bekendheid en erkenning: met bijna 500 volgers op sociale media en meer dan 150 abonnees op de nieuwsbrief weten we ons publiek steeds beter te bereiken en ook mijn interview op NPO Radio 4 hielp daaraan mee.
Concert zonder publiek, april 2020
- is dit het nieuwe normaal?
Ondanks deze mooie ontwikkelingen is mijn gemoed niet bepaald opgewekt te noemen. Zo’n online concert is natuurlijk een noodoplossing; het haalt het niet bij de ervaring van een live-uitvoering voor publiek. Ook qua verdienmodel is het - ondanks de gulle donaties van onze luisteraars - niet echt rendabel te maken. En meer in het algemeen heeft de coronacrisis in mijn vakgebied hard toegeslagen. Sinds de gedeeltelijke lock down van begin maart zijn freelance musici in één klap al hun werk kwijtgeraakt. Zoals het er nu naar uitziet, duurt dit minstens tot 1 september 2020. Maar er wordt ook al ernstig rekening gehouden met de mogelijkheid dat concerten en voorstellingen zeker tot 1 januari 2021 niet kunnen plaatsvinden in de vorm zoals we dat altijd gewend waren. Ikzelf ben op dit moment al meer dan 50% van mijn jaaromzet kwijtgeraakt. Voor de goede orde: ik val buiten alle noodmaatregelen van de overheid en moet dus mijn eigen broek op zien te houden.
Gedwongen thuiszitten. Geen concerten geven. Mijn hele bestaansrecht als zanger lijkt te wankelen. Ook de term die ervoor verzonnen is, het nieuwe normaal, resoneert mee bij alles wat ik onderneem. Het geeft me het gevoel dat wat we deden niet normaal was. Alsof we iets fout hebben gedaan dat nu gecorrigeerd moeten worden. Dit past naar mijn idee in een patroon dat al veel langer speelt. Sinds ik begon als professioneel zanger in het midden van de jaren ’90 is er keer op keer bezuinigd op de cultuursector. Het begon het met het afslanken van de Omroep Ensembles en in 2013 werd ik samen met mijn collegazangers van het Nederlands Kamerkoor na een zoveelste bezuinigingsronde ontslagen. We zijn allemaal dapper verder gegaan, op freelance basis, voor een inkomen dat effectief minstens 35% lager is en dan zonder alle sociale zekerheden als pensioenopbouw, doorbetalen bij ziekte en arbeidsongeschikheidsverzekering.
Ik herinner me een gesprek met een hypotheekadviseur die zei dat in de regel de verwachting is dat mensen gedurende hun leven eerder meer gaan verdienen dan minder. In de cultuursector is dat de afgelopen decennia zelden het geval geweest. Het is misschien aardig om in dit verband op te merken dat mijn vader Marius van Altena in de jaren ’70 en’80 van de vorige eeuw de zelfde gages in guldens ontving als ik nu in euro’s. Hij verdiende dus 1100 gulden en ik 500 euro voor eenzelfde soort concert. Er is dus al ruim veertig jaar een stilstand in de loonontwikkeling. Juist daardoor komt de huidige crisis bij mij en mijn collega’s zo genadeloos hard aan, en vat ik de term het nieuwe normaal op als een verdere ondermijning van mijn bestaansrecht als uitvoerend musicus. Past het geven van concerten zoals we dat gewend waren wel in het nieuwe normaal? Kunnen we op termijn gewoon weer doen waar we goed in zijn? En wanneer zal dat dan weer kunnen? De uitzichtloosheid van het geheel werkt zeer ontmoedigend.
In het licht van deze crisis is het maken van plannen voor Stichting Schubertiade geen gemakkelijke opgave. Toch hebben we besloten om ons hoofd niet te laten hangen en gewoon door te gaan met onze korte en lange termijn planning. We zoeken donateurs, we vragen subsidie aan, we maken plannen en organiseren concerten. We krijgen door opgedane ervaringen nieuwe inzichten in hoe we de opnamen van de liederen beheersbaar kunnen produceren. We zijn bezig te onderzoeken in hoeverre we de opnames van de liederen in een (semi)live situatie kunnen maken. Een concert met een klein publiek nemen we dan op en brengen het uit via streamingdiensten. Het hele productieproces verandert daardoor: het betekent meer werk voor de musici in de voorbereiding, maar veel minder werk tijdens de opnamen en de nabewerking.
We vertrouwen erop dat we ondanks alles mooie muziek kunnen blijven maken. En zolang het nieuwe normaal ons dwingt om zonder publiek op te treden, zorgen we ervoor dat ons werk zijn publiek kan bereiken via alle mogelijke digitale kanalen. Maar uiteindelijk hopen we snel weer terug te kunnen keren naar het oude normaal van de concertzaal!